-
1 әүвәлгесе-актыгы
сущ.; собир.; разг.; см. әүвәле-ахыры -
2 бит сөлгесе
полоте́нце для лица́ -
3 кул сөлгесе
= кул сөрткече; кул чүпрәге полоте́нце (ручно́е); рукотёрник уст., ручни́к, рушни́к обл. -
4 тәрәз өлгесе
= тәрәз күзе звено́ окна́; око́нный глазо́к -
5 өлге
сущ.1) образе́ц, шабло́н, моде́ль (чего-л.)2) вы́кройкакием өлгеләре — вы́кройки оде́жды
кәгазь өлге — бума́жная вы́кройка
җиң өлгесе — вы́кройка рукава́
читек бизәге өлгесе — вы́кройка-шабло́н узо́ров и́чигов (сапо́жек)
өлге белән кисү — раскрои́ть по вы́кройке
3) см. үрнәк 2)4) часть (чего-л.); звено́см. тж. бүлемтәрәзә өлгесе — звено́ окна́
5) этногр. вы́шитые салфе́тки ма́ленького форма́та (постилаемые на пианино, на спинки дивана и т. п.) -
6 патрон
I ма) гильзага урнаштырылган пуля, заряд һәм капсюльб) спец. берәр әйберне кыстырып яисә кидереп кую өчен махсус җайланмаII м1) ист. патрон (борынгы Римда хокуксызларны яки фәкыйрьләрне үз химаясенә алган тулы хокуклы гражданин)3) портн.; сапожн. өлге, кисү өлгесе -
7 бизәк
сущ.1) украше́ние, узо́р, отде́лкабизәк төшерү — отпеча́тывать узо́р, набива́ть узо́р
бизәк төшерүче — наби́вщик узо́ра, трафаре́тчик
бизәк өлгесе — трафаре́т
бизәк үрнәге — патро́н, трафаре́т рису́нка тка́ни
бизәк чигү — вышива́ть узо́р
якасына бизәк төшергән күлмәк — пла́тье с отде́лкой на воротнике́
2) прям.; перен. украше́ниечәчәкләр - бакча бизәге — цветы́ - украше́ние са́да
бала - тормыш бизәге — ребёнок - украше́ние жи́зни
-
8 бит
I сущ.1) лицо́ ( человека) || лицево́йбиткә чибәр — краси́вый на лицо́
битне куллар белән каплау — закры́ть лицо́ рука́ми
башның бит өлеше — лицева́я часть головы́
2) щека́ || щёчный уң бит пра́вая щека́бит мускулы — щёчный му́скул
алсу бит — а́лые (ро́зовые) щёки
3) разг.а) лицо́, цифербла́т ( о часах)сәгатьнең битен миңа каратып куйчы — поста́вь, пожа́луйста, часы́ лицо́м ко мне
б) о пере́дней (лицево́й) стороне́ (чего-л.)тау бите — склон горы́
урман бите — опу́шка ле́са
•- бит очы
- бит кызыллану
- бит кызыллыгы
- бит сабыны
- бит сөлгесе••бит ерту — стыди́ться
бит пешү — красне́ть от стыда́
битен юмаган — бессты́жий, бессо́вестный, беззасте́нчивый (букв. не вы́мывший лица́)
битеннән кан тама — пы́шет здоро́вьем (букв. с лица́ его́ ка́пает кровь)
биткә бәрү (биткә бәреп әйтү) — (брани́ть, хвали́ть) пря́мо в глаза́, откры́то
биткә кара ягу (биткә кызыллык китерү) — опоро́чить ( кого), навлека́ть (кому-л.) бесче́стье, опозо́рить
биткә олтан капланган булу (биткә ыштыр капланган булу) — быть бессты́жим, бессо́вестным, беззасте́нчивым
II сущ.битеннән кан качкан — нет лица́ (на ком-л.) (о резком изменении внешнего облика: (бледность, худоба), вызванном сильным потрясением, болезнью, волнением)
1) страни́ца (книги, тетради и т. п.)журнал битләре — страни́цы журна́ла
өч йөз битле китап — кни́га в три́ста страни́ц
2) листбер бит кәгазь — (один) лист бума́ги
ике бит хат — письмо́ на двух листа́х
3) перен. страни́ца, эта́п, пери́од (чего-л.)тарих битләре — страни́цы исто́рии
•III частицаведь, же, одна́ко ж, впро́чеммин бит берни дә әйтмәдем — я ведь ничего́ не сказа́л
ул турыда син миңа язмадың бит — ты же мне об э́том не писа́л
адәм баласының язмышы катлаулы бит — сложна́ же судьба́ челове́ческая
-
9 бүрек
сущ.1) ша́пка || ша́почныйкаракуль бүрек — кара́кулевая ша́пка
бүрек өлгесе — ша́почная вы́кройка, вы́кройка для шитья́ ша́пки
2) хохо́л, хохоло́к ( у птицы)••бүрек белән киңәшү — поду́мать, поразмы́слить (букв. сове́товаться с ша́пкой)
бүрек ташлап бүредән котылмыйлар — посл. (букв. бро́сив ша́пку, от во́лка не спасёшься; закры́в глаза́, беды́ не отведёшь)
бүректә үскән (бүрек эчендә үскән) — тепли́чный; не́женка
-
10 кул
I сущ.1) рука́ ( каждая из верхних конечностей человека) || ручно́йкулларны артка кую — заложи́ть ру́ки за́ спину
кулларны кысышу — пожа́ть друг дру́гу ру́ки
көчле куллар белән эләктереп алу — cхвати́ть (пойма́ть) си́льными рука́ми
2) (обычно за словами уң, сул) рука́, бок, сторона́, направле́ниеуң кулда — на пра́вой стороне́
шушы кулдан барыгыз — иди́те в э́том направле́нии
3) перен. рука́, по́черк; мане́рабу аның кулы түгел — э́то не его́ рука́
кулыннан тану — узна́ть его́ по по́черку
4) по́дписькул куйдыру — дава́ть на по́дпись
кул кайда, баш анда — (погов.) где по́дпись, там и голова́ ( об ответственности за подпись)
5) перен. рука́, ве́дение, распоряже́ниеҗирне крестьяннар кулына бирү — дава́ть зе́млю крестья́нам
бу эш аның кулында — э́то де́ло в его́ ве́дении
6) перен. власть, госпо́дство; рука́берәүнең кулы астында булу — находи́ться во вла́сти кого-л.
фашистлар кулыннан коткару — освободи́ть из рук фаши́стов
7) ист. фланг, крыло́уң кул урар, сул кул турар, урта кул атар — (фольк.) пра́вый фланг окружа́ет, ле́вый фланг разруба́ет (расчленя́ет), а сре́дний - стреля́ет
8) разг. овра́г, сухо́е ру́сло; ба́лка с водо́й; доли́на•- кул аркасы
- кул бавы
- кул белән
- кул гранатасы
- кул зинасы
- кул йөге
- кул йөзе
- кул карату
- кулдан карау
- кул көче
- кул куйдырып
- кул кую
- кул күтәрү
- кул машинасы
- кул остасы
- кул очы
- кул очыннан
- кул пычкысы
- кул сәгате
- кул сөлгесе
- кул сөрткече
- кул чүпрәге
- кул станы
- кул сугышы
- кул тамыры
- кул тегермәне
- кул тырмасы
- кул фонаре
- кул хезмәте
- кул һөнәре
- кул чабу
- кул чугы
- кул эше
- кул ялы
- кул яссуы
- кул яссуы кадәр
- кулга алу
- кулга алыну
- кулга өйрәтү
- кулдан килү••кул алу (алышу) — пожа́ть ру́ку, здоро́ваться рукопожа́тием ( в знак дружбы)
кул аркасы (сырты) белән дога кылу — не дава́ть благослове́ния, не благославля́ть (букв. моли́ться ты́льной стороно́й ладо́ни); проклина́ть, жела́ть (кому-л.) зла, беды́
кул арты авыр (җиңел) — рука́ тяжёлая (лёгкая)
кул арты китү — не везёт, переста́ло везти́; пошло́ по швам (после какого-л. события, работы или продажи - о начавшемся вдруг невезении)
кул баглап тору — стоя́ть нагото́ве, быть свобо́дным и гото́вым к любо́му де́лу (перед кем-л.)
кул баглап утыру — сиде́ть сложа́ ру́ки; стоя́ть без де́ла
кул белән алып ташлагандай — как руко́й сня́ло (об избавлении от болезни, боли, утомления, сонливости и т. п.)
кул белән (кулыннан) төймә генә төйми — на все ру́ки ма́стер, всё уме́ет
кул белән эшләгәнне иң белән күтәрәсең — (погов.) все посту́пки тре́буют отве́та (букв. что ру́ки сде́лают, то спина́ изно́сит)
кул буш вакытта (чакта) — в свобо́дное вре́мя, на досу́ге; пока́ не рабо́таешь (пока́ ру́ки не за́няты)
кул бушамый — ру́ки не дохо́дят; нет вре́мени, недосу́г, не́когда
кул буяу — мара́ть ру́ки; см. тж. кул пычрату
кул йөзе чаклы гына — с ладо́нь, о́чень ма́ленький (о лице, физиономии и т. п.)
кул калмау — (все) ру́ки отби́ть
кулы килә (килеп тора) — рука́ лежи́т; ру́ки приноро́влены (имеют навыки что-л. делать); см. тж. кулы ята
кул кулга йокмау — о́чень бы́стро и прово́рно, ло́вко и легко́ (выполнять какую-л. ручную работу); бы́стрый на́ руку
кул кулны юа — (погов.) рука́ ру́ку мо́ет (о взаимопомощи, обычно в предосудительных поступках)
кул остару — наби́ть ру́ку, навы́кнуть, наторе́ть прост., наловчи́ться
кул сугып килешү (кул сугышу) — см. кул сугу; обою́дное рукоби́тье (в знак согласия, договорённости)
кул сузып тору — проси́ть подая́ние, ми́лостыню
кул сырты — противополо́жная (ты́льная) сторона́ руки́; см. тж. кул аркасы
кул тик тормау — быть нечи́стым на́ руку (занима́ться воровство́м)
кул тимәү — ру́ки не дохо́дят; см. тж. кул җитмәү
кул тыгу — приложи́ть ру́ки (к чему-л.), приня́ть уча́стие (в чём-л.) (обычно без чьего-л. разрешения)
кул шомару — наби́ть ру́ку, наловчи́ться, наторе́ть (в чём-л.)
кул (эшкә) яту — рука́ лежи́т, рука́ приноро́влена (быть спосо́бным)
кулга да алмау — не брать в ру́ки, не держа́ть в рука́х, не прикаса́ться
кулга ияләштерү — укроща́ть (животных, ирон. людей)
кулдан килгән кадәр — поси́льно, по ме́ре (в ме́ру) сил, по ме́ре возмо́жности (работать, помочь и т. п.)
кулдан киткәнче, иясенә җиткәнче — (погов.) нева́жно сде́лано, лишь бы скоре́е сбыть с рук
куллар тыңламау (күтәрелмәү) — ру́ки не слу́шаются (не поднима́ются), ру́ки опуска́ются
кулларны җәю — простере́ть ру́ки
кулларны чишү — развя́зывать ру́ки (кому-л.), дать свобо́ду де́йствий
кулыңны (кулларыңны) күтәр! — сдава́йся!
кулны күкрәккә куеп — положа́ ру́ку на́ сердце (сказать, спросить и т. п.), от чи́стого се́рдца
кулны тик тотмау — не сиде́ть сложа́ ру́ки, быть всегда́ при де́ле
кулны тота — ру́ку де́ржит, меша́ет; препя́тствует, тормози́т (в каком-л.) де́ле
кулы(ң) калмас — ру́ки не отва́лятся (у кого-л.)
кулы кыска — ру́ки ко́ротки́ (у кого-л.)
кулы эшкә ятмый — ру́ки не лежа́т к рабо́те, ничего́ не уме́ют де́лать, у него́ ничего́ не получа́ется
кулы(н) юмаган — нечи́ст на́ руку (букв. ру́ки немы́тые)
кулымны кисәргә бирәм — даю́ ру́ку на отсече́ние; ей-бо́гу, кляну́сь
кулын куймаган — по́дписи не оста́вил, неизве́стно кто ( о совершившем кражу или преступление)
кулына сугу — бить по рука́м (кому-л.), наказа́ть (кого-л. за что-л.)
кулына шайтан төкергән — черто́вски ло́вкий, виртуо́зно выполня́ет (какую-л.) (ручну́ю) рабо́ту (букв. на́ руки плю́нул дья́вол)
кулыннан килмәгән эше юк — ма́стер на все ру́ки (букв. нет тако́й рабо́ты, кото́рую бы он не смог вы́полнить)
кулыннан эш килми (торган кеше) — безру́кий, неуме́лый в рабо́те
кулыннан эш килү — быть свобо́дным выполня́ть любо́е де́ло, быть ма́стером на все ру́ки
кулыңны ал! — ру́ки прочь! (от кого-чего-л.); не вме́шивайся!
кулыңны бир! — дай ру́ку! я согла́сен!
- кул астына алукулыңны тый! — не дава́й во́лю рука́м!
- кул астына керү
- кул астында
- кул бармый
- кул башлау
- кул бирмәү
- кул бирү
- кул болгау
- кул буш тормау
- кул җае
- кул җитмәс
- кул җитмәү
- кул җитү
- кул җылыту
- кул калмас
- кул кушырып тору
- кул кушырып утыру
- кул күтәрелми
- кул кызу
- кул кыска
- кул кычыта
- кул озайту
- кул пычрату
- кул салу
- кул селтәү
- кул сугу
- кул сузу
- кул сузымында
- кул тидерү
- кул тимәгән
- кул тыккысыз
- кул уңае
- кул хөкеме
- кул ягу
- кулга ирек бирү
- кулга керү
- кулга төшерү
- кулга төшү
- кулда тоту
- кулдан китү
- кулдан төшми
- кулдан үтү
- кулдан кичү
- кулдан ычкындыру
- кулдан ычкыну
- кулы озын
- кулы тик тормас
- кулы уйнау
- кулы ята
- кулы ятышлы
- кулына алу
- үз кулына алу
- кулына бирү
- кулына тоттыру
- кулына карау
- кулына эләгү
- кулында тоту
- үз кулында тоту
- кулында ут уйнату II прил.1) подходя́щий, соотве́тствующий; ро́вня см. тж. кулай 1)бу эшкә кул кешене табу җиңел түгел — найти́ подходя́щего челове́ка на э́то де́ло не так легко́
2) поло́женный (кому-л.), назна́ченный ( судьбой); принадлежа́щийсезгә кул мал түгелдер — не вам, наве́рное, суждено́ э́то добро́
3) быть па́рой, па́расиңа кул яр түгел — он(а́) тебе́ не па́ра
•- кул килү -
11 кул сөрткече
-
12 кул чүпрәге
-
13 тәрәз
сущ.1) окно́, око́шко, око́нце || око́нныйтәрәз кую — вставля́ть/вста́вить окно́
зур тәрәз — большо́е окно́
ян тәрәз — боково́е окно́
касса тәрәзсе — ка́ссовое око́шко (око́нце)
тәрәз уемы — око́нный проём
тәрәз рамы — око́нная ра́ма
2) разг.; перен. окно́ (пустая клетка в графе, расписании и т. п. и соответствующее ей нерабочее время)3) ист. ке́лья в медресе́ ( где жил сторож)•- тәрәз өсте
- тәрәз канаты
- тәрәз капкачы
- тәрәз өлгесе
- тәрәз күзе
- тәрәз тупсасы
- тәрәз төбе
- тәрәз яңагы•• -
14 тәрәз күзе
-
15 выкройка
ж( образец) өлге, кием өлгесе -
16 каркас
мкаркас (берәр корылманың, әйбернең төп өлгесе, кирәче) -
17 личной
-
18 образчик
-
19 полотенце
См. также в других словарях:
әүвәлгесе-актыгы — Нәр. б. беренчесе һәм соңгысы, башы һәм азагы … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
әүвәлгесе-ахыры — Нәр. б. беренчесе һәм соңгысы, башы һәм азагы … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
Татарский академический театр имени Галиаскара Камала — Татарский государственный академический театр имени Галиаскара Камала … Википедия
Тинчурин, Карим Галиевич — Карим Тинчурин Кәрим Тинчурин Дата рождения: 15 сентября 1887(1887 09 15) … Википедия
алтакта — Киемнең алгы өлеше, өлгесе … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
бит — I. и. 1. Кеше башының алгы өлеше; йөз 2. Йөзнең яңак өлеше 3. Нәр. б. өсте, өске йөзе аяк бите 4. Тау, калкулыкның һ. б. ш. авыш, сөзәк яны, өслеге. БИТ АЛМАСЫ (БИТ ОЧЫ) – Яңакның күпереп, калкып торган өлеше. БИТ САБЫНЫ – Исле сабын. БИТ СӨЛГЕСЕ … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
күз — 1. Күрү органы. Күрү сәләте 2. күч. Караш, мөнәсәбәт баю күзеннән карый 3. Кем. б. игътибары, күзәтеп торуы тур. халыкның күзе синдә 4. күч. Күзәтеп торучы, күзәтче 5. тарт форм. Кояш, җил тәэсиренә дучар булган урынны, җирне белдерә кояш күзенә… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тәрәз — 1. Өй, вагон һ. б. ш. корылмаларның эченә якты төшсен һәм һава керсен өчен стеналарына уелган тишек һәм шул тишеккә куелган пыялалы рам. Күзәтү, сөйләшү һ. б. ш. өчен стенага уелган, стенада калдырылган тишек. Хәрби ныгытмаларның стеналарында ату … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тәрәзә — 1. Өй, вагон һ. б. ш. корылмаларның эченә якты төшсен һәм һава керсен өчен стеналарына уелган тишек һәм шул тишеккә куелган пыялалы рам. Күзәтү, сөйләшү һ. б. ш. өчен стенага уелган, стенада калдырылган тишек. Хәрби ныгытмаларның стеналарында ату … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тип — I. диал. Зур түгәрәк агач яки сөяк кысага тарттырылган күннән гыйб. музыка коралы – бер мембраналы барабан, зур төңгер. II. ТИП – 1. Бериш әйбер яки күренешләрнең үрнәге, өлгесе, вәкиле булып каралган әйбер яки күренеш; төр, төрчә. Марка, модель… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тирәзә — 1. Өй, вагон һ. б. ш. корылмаларның эченә якты төшсен һәм һава керсен өчен стеналарына уелган тишек һәм шул тишеккә куелган пыялалы рам. Күзәтү, сөйләшү һ. б. ш. өчен стенага уелган, стенада калдырылган тишек. Хәрби ныгытмаларның стеналарында ату … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге